آیا می‌دانستید آسانسور یکی از پرمصرف‌ترین تجهیزات برقی در ساختمان است؟ بسیاری از افراد تصور می‌کنند که مصرف برق آسانسور چندان زیاد نیست؛ اما واقعیت این است که در ساختمان‌های پرتردد، آسانسور می‌تواند تا ۱۰٪ از کل مصرف برق را به خود اختصاص دهد!
با افزایش هزینه‌های برق، مالکان ساختمان‌ها، مدیران برج‌ها و حتی ساکنان آپارتمان‌ها به دنبال راه‌هایی برای کاهش هزینه‌های انرژی هستند. خوشبختانه، راهکارهای عملی و کم‌هزینه‌ای وجود دارد که می‌تواند مصرف برق آسانسور را تا ۴۰٪ کاهش دهد.
در این مقاله از آلتون آسانسور، به بررسی مهم‌ترین روش‌های کاهش مصرف برق آسانسور می‌پردازیم؛ از نصب اینورتر و لامپ‌های LED کم‌مصرف گرفته تا بهینه‌سازی مسیر حرکت کابین و سرویس دوره‌ای. اگر می‌خواهید هزینه‌های ساختمان خود را کاهش دهید، حتماً تا انتهای این مطلب همراه ما باشید!
۱. بررسی میزان مصرف برق آسانسور (گام اول برای کاهش هزینه‌ها)
آسانسور یکی از تجهیزات پرمصرف در ساختمان‌ها است؛ اما بسیاری از افراد تصور دقیقی از میزان مصرف برق آن ندارند. در یک ساختمان پرتردد، مصرف برق آسانسور می‌تواند بین ۵ تا ۱۰ درصد از کل برق ساختمان را تشکیل دهد. این مقدار بسته به نوع آسانسور، میزان استفاده و تکنولوژی به‌کاررفته در آن متفاوت است. به طور کلی، عوامل تأثیرگذار در مصرف برق آسانسور شامل موارد زیر می‌شوند.
- نوع موتور (گیربکس یا گیرلس)
- ظرفیت و تعداد طبقات
- استفاده از اینورتر (درایو کنترل سرعت)
- تعداد توقف‌ها و دفعات استفاده در روز
- روشنایی کابین و سیستم تهویه
چگونه میزان مصرف برق آسانسور را محاسبه کنیم؟
برای به دست آوردن مقدار تقریبی مصرف برق آسانسور، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد.
- بررسی مشخصات فنی موتور آسانسور و توان مصرفی آن برحسب کیلووات
- مطالعه قبض برق ساختمان و مقایسه قبل و بعد از اجرای روش‌های بهینه‌سازی
- بررسی تعداد دفعات استفاده روزانه و تأثیر آن بر مصرف برق
- محاسبه میزان مصرف ماهانه و سالانه و مقایسه با استانداردهای بهینه‌سازی انرژی
به طور کلی، آسانسورهای قدیمی و بدون اینورتر تا ۳۰ درصد برق بیشتری نسبت به مدل‌های جدید مصرف می‌کنند. همچنین، هرچه تعداد توقف‌ها (در ساختمان های مرتفع) بیشتر باشد، مصرف برق نیز بالاتر خواهد رفت.
برای کاهش هزینه‌های برق آسانسور و ساختمان، ابتدا باید میزان مصرف انرژی آسانسور را مشخص کرد؛ و عوامل مؤثر بر آن را شناخت. در ادامه، راهکارهای عملی برای کاهش این مصرف بررسی خواهد شد.
۲. استفاده از تابلو فرمان اینورتر برای بهینه‌سازی مصرف انرژی
یکی از مؤثرترین روش‌های کاهش مصرف برق آسانسور، استفاده از تابلو فرمان آسانسور مجهز به اینورتر است. اینورتر، یک درایو کنترل سرعت است که باعث بهینه‌سازی مصرف انرژی موتور آسانسور می‌شود و از هدررفت برق جلوگیری می‌کند. اما اینورتر چگونه مصرف برق آسانسور را کاهش می‌دهد؟
- کاهش جریان راه‌اندازی: در آسانسورهای بدون اینورتر، هنگام شروع حرکت، موتور به یک‌باره جریان زیادی مصرف می‌کند که باعث افزایش مصرف برق می‌شود. اینورتر با کنترل تدریجی سرعت، از این مشکل جلوگیری می‌کند.
- بهینه‌سازی حرکت کابین: اینورتر به آرامی سرعت را افزایش و کاهش می‌دهد، در نتیجه از شوک‌های ناگهانی به موتور و مصرف اضافه برق جلوگیری می‌کند.
- کاهش استهلاک قطعات: کنترل هوشمندانه سرعت موتور باعث کاهش استهلاک قطعات مکانیکی و افزایش عمر مفید آسانسور می‌شود.
- بهبود راندمان انرژی: اینورتر تنها مقدار انرژی موردنیاز برای هر حرکت را تأمین می‌کند، بنابراین میزان برق مصرفی بهینه‌تر خواهد شد.
جدول مقایسه مصرف انرژی قبل و بعد از نصب اینورتر
| وضعیت آسانسور | مصرف برق در ۱۰۰ بار استفاده روزانه |
| بدون اینورتر | بالا (به دلیل جریان ناگهانی راه‌اندازی) |
| با اینورتر | کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی |
نصب تابلو فرمان مجهز به اینورتر می‌تواند مصرف برق آسانسور را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد؛ و در طولانی‌مدت هزینه‌های برق ساختمان را کاهش دهد. این روش یکی از بهترین راهکارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی در آسانسورهای پرمصرف است.
۳. تعویض لامپ‌های کابین آسانسور با LED کم‌مصرف
یکی از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌های کاهش مصرف برق آسانسور، جایگزینی لامپ‌های سنتی با لامپ‌های LED کم‌مصرف است. نورپردازی کابین آسانسور معمولاً به‌طور دائم روشن است، بنابراین استفاده از لامپ‌های پرمصرف باعث افزایش هزینه‌های برق خواهد شد. حالا چرا باید لامپ‌های قدیمی را با LED جایگزین کنیم؟
- مصرف کمتر انرژی: لامپ‌های LED نسبت به لامپ‌های رشته‌ای تا ۸۰ درصد کمتر برق مصرف می‌کنند.
- عمر طولانی‌تر: طول عمر لامپ‌های LED بین ۲۵ تا ۵۰ هزار ساعت است، در حالی که لامپ‌های رشته‌ای معمولاً کمتر از ۱۰۰۰ ساعت عمر دارند.
- کاهش تولید گرما: لامپ‌های قدیمی مقدار زیادی گرما تولید می‌کنند که باعث افزایش دمای داخل کابین می‌شود. این مسئله در فصول گرم سال، نیاز به تهویه بیشتر را ایجاد می‌کند که خود موجب افزایش مصرف برق می‌شود.
- کاهش هزینه‌های نگهداری: به دلیل عمر طولانی‌تر، نیاز به تعویض مداوم لامپ‌ها کمتر شده و هزینه‌های مربوط به نگهداری کاهش می‌یابد.
به عنوان مثال، اگر در یک ساختمان ۱۰ واحدی، هر آسانسور دارای ۳ لامپ ۴۰ وات باشد و این لامپ‌ها با LEDهای ۱۰ وات جایگزین شوند، میزان کاهش مصرف برق سالانه به این شکل خواهد بود:
(۳ لامپ × ۳۰ وات صرفه‌جویی × ۲۴ ساعت روشنایی × ۳۶۵ روز) ÷ ۱۰۰۰ = ۷۸۸ کیلووات ساعت در سال
با این حال می توان گفت، این میزان معادل کاهش چشمگیری در هزینه‌های برق ساختمان است. تعویض لامپ‌های کابین آسانسور با LED نه‌تنها باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود، بلکه هزینه‌های نگهداری را نیز کاهش داده و باعث افزایش روشنایی و ایمنی کابین خواهد شد. این تغییر ساده، یکی از سریع‌ترین راه‌های بهینه‌سازی مصرف برق آسانسور است.
۴. استفاده از حالت استندبای برای کاهش مصرف برق در زمان‌های غیرفعال
بسیاری از آسانسورها در طول شب یا ساعاتی از روز که میزان استفاده کم است، همچنان در حالت آماده‌به‌کار باقی می‌مانند و برق مصرف می‌کنند. یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش مصرف برق، فعال‌سازی حالت استندبای (Standby Mode) در سیستم کنترل آسانسور است. این قابلیت می‌تواند در ساعات کم‌کاربرد، بخش‌های غیرضروری آسانسور را غیرفعال کند و باعث کاهش مصرف انرژی شود.
اما، حالت استندبای آسانسور برای کاهش مصرف برق آن چگونه کار می‌کند؟ در این حالت، پس از مدت‌زمان مشخصی از عدم استفاده، برخی از بخش‌های آسانسور به‌صورت خودکار خاموش می‌شوند. این موارد شامل، خاموش شدن نورپردازی کابین بعد از چند دقیقه بی‌استفاده ماندن، کاهش مصرف برق سیستم تهویه و فن کابین در زمانی که آسانسور متوقف است و کاهش توان مصرفی تابلو فرمان و تجهیزات الکترونیکی هنگام غیرفعال بودن آسانسور، می شود.
مزایای استفاده از حالت استندبای
- کاهش مصرف برق در ساعات کم‌کاربرد
- افزایش عمر قطعات الکترونیکی و سیستم روشنایی
- کاهش هزینه‌های برق ساختمان در طول سال
به عنوان مثال، یک آسانسور که روزانه ۱۲ ساعت بدون استفاده باقی می‌ماند، در حالت عادی همچنان انرژی مصرف می‌کند. اما با فعال‌سازی حالت استندبای، مصرف برق در این ساعات می‌تواند تا ۲۰ درصد کاهش یابد که در طول سال صرفه‌جویی قابل‌توجهی را به همراه دارد.
۵. سرویس و نگهداری منظم برای بهینه‌سازی مصرف برق آسانسور
یکی از عوامل تأثیرگذار بر مصرف برق آسانسور، وضعیت سلامت و کارکرد صحیح قطعات آن است. سرویس و نگهداری دوره‌ای نقش مهمی در بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد، زیرا مشکلات فنی و استهلاک قطعات می‌توانند باعث افزایش مصرف برق شوند. چرا سرویس منظم باعث کاهش مصرف برق می‌شود؟
- روان‌سازی حرکت کابین: قطعات فرسوده یا تنظیم‌نبودن سیستم ترمز و ریل‌ها باعث افزایش اصطکاک و مصرف بیشتر انرژی می‌شود.
- تنظیم دقیق تابلو فرمان و اینورتر: بهینه‌سازی عملکرد سیستم کنترل آسانسور باعث کاهش مصرف غیرضروری برق و افزایش راندمان سیستم می‌شود.
- بازرسی سیم‌کشی و قطعات الکتریکی: سیم‌کشی‌های معیوب یا قطعات الکتریکی فرسوده می‌توانند نشتی جریان ایجاد کرده و مصرف برق را افزایش دهند.
- تعویض به‌موقع روغن و روان‌کننده‌ها: عملکرد روان‌تر موتور و سایر قطعات مکانیکی، نیاز به انرژی اضافی را کاهش می‌دهد.
- بررسی وضعیت درب‌ها و سنسورها: باز و بسته شدن نامنظم درب‌ها می‌تواند باعث افزایش زمان توقف کابین و مصرف بیشتر انرژی شود.
برنامه پیشنهادی سرویس دوره‌ای آسانسور
| نوع بررسی | برنامه پیشنهادی برای سرویس دوره ای آسانسور |
| بررسی روغن و روان‌کننده‌ها | ماهانه |
| تنظیم تابلو فرمان و اینورتر | هر ۳ تا ۶ ماه |
| بررسی سلامت سیم‌کشی و قطعات الکتریکی | هر ۶ ماه |
| تست عملکرد درب‌ها و سنسورها | هر ۳ ماه |
| روان‌سازی و تنظیم ریل‌ها | هر ۶ ماه تا یک سال |
عدم رسیدگی و سرویس منظم آسانسور می‌تواند باعث افزایش مصرف برق آسانسور و هزینه‌های تعمیرات سنگین در آینده شود. با یک برنامه نگهداری منظم، می‌توان علاوه بر کاهش هزینه‌های برق، عمر مفید آسانسور را نیز افزایش داد.
۶. کاهش تعداد استارت‌های غیرضروری آسانسور (مدیریت صحیح استفاده)
یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب افزایش مصرف برق آسانسور می‌شود؛ تعداد دفعات روشن و خاموش شدن موتور در طول روز است. هر بار که آسانسور حرکت می‌کند، موتور آن یک استارت ناگهانی دارد که باعث مصرف زیاد برق می‌شود. اگر این استارت‌های غیرضروری کاهش پیدا کند، مصرف کلی برق آسانسور نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. چرا کاهش تعداد استارت‌ها در کاهش مصرف برق آسانسور مهم است؟
- کاهش مصرف ناگهانی برق: استارت اولیه آسانسور یکی از پرمصرف‌ترین لحظات عملکرد آن است. کاهش تعداد دفعات استارت، تأثیر مستقیمی بر کاهش هزینه‌های برق دارد.
- افزایش عمر مفید موتور: روشن و خاموش شدن‌های مکرر باعث استهلاک سریع‌تر قطعات موتور و سیستم کنترل می‌شود.
- کاهش فشار روی سیستم برق ساختمان: استارت‌های پیاپی، بار الکتریکی زیادی بر سیستم برق ساختمان وارد می‌کند که می‌تواند مشکلاتی مانند افت ولتاژ و افزایش هزینه‌های برق را ایجاد کند.
چگونه می‌توان تعداد استارت‌های غیرضروری آسانسور را کاهش داد؟
- استفاده بهینه از آسانسور: ساکنان ساختمان را تشویق کنید که برای طبقات نزدیک از پله استفاده کنند.
- ترجیح استفاده گروهی: به‌جای اینکه هر فرد به‌تنهایی آسانسور را احضار کند، افراد یک ساختمان می‌توانند هنگام خروج یا ورود، منتظر یکدیگر بمانند و از آسانسور به‌صورت گروهی استفاده کنند.
- نصب سیستم هوشمند مدیریت حرکت: برخی از آسانسورها قابلیت برنامه‌ریزی دارند تا در ساعات کم‌تردد، مسیرهای بهینه‌تری را طی کنند و تعداد استارت‌ها را کاهش دهند.
- کاهش احضارهای هم‌زمان: در ساختمان‌های پرجمعیت، گاهی افراد در چندین طبقه آسانسور را به‌طور هم‌زمان احضار می‌کنند. این کار باعث افزایش استارت‌های غیرضروری می‌شود. می‌توان از سیستم‌هایی استفاده کرد که اولویت‌بندی حرکت را بر اساس تعداد درخواست‌ها انجام دهند.
مدیریت صحیح استفاده از آسانسور می‌تواند تأثیر زیادی بر کاهش مصرف برق و افزایش عمر مفید تجهیزات داشته باشد. با ایجاد فرهنگ استفاده بهینه و استفاده از فناوری‌های مدیریت هوشمند، می‌توان به میزان قابل‌توجهی از هزینه‌های برق آسانسور کاست.
سخن پایانی
با رعایت این راهکارها، می‌توان مصرف برق آسانسور را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد و در کنار آن، عمر مفید تجهیزات را افزایش داد. اجرای این تغییرات علاوه بر کاهش هزینه‌های برق، به کاهش فشار بر شبکه برق ساختمان نیز کمک خواهد کرد. بهینه‌سازی مصرف انرژی آسانسور، یک اقدام ساده اما مؤثر برای مدیریت اقتصادی و پایدار ساختمان‌های مسکونی و تجاری است.
